Banken hadden hun kredietlijnen al enige tijd geleden opgezegd, aandeelhouders verkochten massaal hun eigendomsbewijzen en een heel peloton bestuurders en commissarissen verliet vroegtijdig zijn post. Daar komen nu keiharde conclusies van de controlerend accountant EY bij. Kort gezegd oordeelt de boekencontroleur dat de cijfers over boekjaar 2024 rammelen en de interne controle bij Ebusco een rommeltje is.

Deze drie zaken vielen vooral op, in wat gerust een van de meest spraakmakende controleverklaringen van de laatste jaren genoemd mag worden.

1. Een zeldzame disclaimer: oordeelonthouding
In de deze week gepubliceerde update van het op 30 april verschenen jaarrapport - zonder accountantsverklaring mocht het tot nu toe geen officieel jaarverslag worden genoemd - schrijft Ebusco kil en zakelijk: “De externe accountant heeft zijn controle afgerond en zijn controleverklaring afgegeven, met daarin een oordeelonthouding”.

Een oordeelonthouding is hoogst uitzonderlijk voor beursgenoteerde ondernemingen. EY schrijft dat het “niet voldoende en geschikte controlebewijs heeft kunnen verkrijgen”. Dat is accountantsjargon voor: we kunnen niet nagaan of de financiële informatie die Ebusco aanleverde wel klopt.

Een belangrijk onderdeel in iedere controle is dat de accountant controleert of de aannames en schattingen die het management heeft gebruikt, wel door de beugel kunnen. Denk aan aannames voor het in de boeken zetten van opbrengsten, maar ook aan balansposten als goodwill en voorzieningen. EY durft het niet aan een handtekening onder de Ebusco-cijfers te zetten. Het risico dat er nog altijd fouten in de cijfers zitten die van materieel belang kunnen zijn, vindt EY eenvoudigweg te groot.

Het afronden van de controlewerkzaamheden had nogal wat voeten in de aarde. EY rondde de audit pas begin november af, ruim zes maanden na het verstrijken van de deadline voor beursbedrijven. Uiterlijk op 30 april moeten zij bij wet een door de accountant gecontroleerde jaarrekening openbaar maken.

2. Ondermaatse interne controle
Afgaand op de bewoordingen van EY in de controleverklaring, die op een goudschaaltje zijn gewogen, ligt de oorzaak bij een gebrekkige administratie. Die is mede veroorzaakt door het vertrek van vele stafmedewerkers, zo stelt de accountant.

“Het bedrijf verkeert in financiële moeilijkheden en heeft een herstructurering achter de rug, waaronder vele veranderingen in de staf, hoger management en het bestuur”.

Volgens EY heeft dit personeelsverloop de effectiviteit van de interne controle over de financiële verslaglegging “verder verminderd”. Die interne controle is “ondermaats” en bevat “diverse materiële tekortkomingen”, zo schrijft EY-accountant Hans Lemmens in zijn verklaring. De cijfercontroleur oordeelt dat Ebusco onvoldoende waarborgen heeft ingebouwd om fouten of fraude te voorkomen.

Iets soortgelijks overkwam dit jaar twee andere bedrijven, ook uit de kelder van de Nederlandse beurs. DGB Groep, geleid door Selwyn Duijvestijn, en Hawick Data (voorheen IEX) kregen via een oordeelonthouding eenzelfde uitbrander van hun externe accountant.

Voor beleggers is een oordeelonthouding meer dan een droge, technische formulering. In feite hijst EY de rode vlag boven Ebusco. De accountant blijkt niet bij machte zekerheid te geven over de cijfers waarop beleggers hun beleggingsbeslissing moeten baseren.

Onbetrouwbare informatie
Ebusco erkent dat de voorbereiding van de jaarrekening door “aanhoudende operationele en financiële uitdagingen” vertraging opliep en dat de interne controle “onder de maat” was. Volgens het bedrijf heeft het ontwerpen en invoeren van het interne controleraamwerk in 2024 onvoldoende aandacht gekregen. Alle beschikbare capaciteit was nodig voor de reorganisatie en crisismaatregelen. Inmiddels heeft de e-bussenbouwer een nieuwe CFO, Roel Nagelmaeker, aangesteld om de interne controle en rapportages op het vereiste niveau te krijgen.

EY moest het tijdens de controle doen met onvolledige of onbetrouwbare informatie en kon diverse posten niet verifiëren. In de definitieve jaarrekening zijn op last van de accountant talloze correcties aangebracht.

Die ingrepen varieerden van correcties van bestuurdersbeloningen tot salarissen, pensioenlasten en ontslagvergoedingen van personeelsleden. Die bleken bijvoorbeeld deels onjuist of verkeerd gepresenteerd. In de beloningstabel van het jaarverslag wijkt bijvoorbeeld het totaalbedrag voor bestuurders significant af van de som van de genoemde componenten. Ook waren bepaalde posten in het kasstroomoverzicht verkeerd ingedeeld. Volgens Ebusco hebben deze correcties “geen invloed op het resultaat of het eigen vermogen”. Toch zijn de vele reken- en presentatiefouten illustratief voor de malaise waarin het bedrijf zit.

Toen het Brabantse bedrijf eind april de voorlopige cijfers over 2024 presenteerde, verkeerde het in een financiële doodsstrijd. De onbetaalde rekeningen stapelden zich op en een schuldeiser diende zelfs een faillissementsverzoek in. Dat werd pas afgewend nadat de Taiwanese financier Green Innovation alsnog vijf miljoen euro extra financiering verstrekte.

Maar dat is inmiddels alweer langer dan een halfjaar geleden. In de tussentijd heeft het bestuur van Ebusco – dat meerdere keren van samenstelling wisselde – de accountant niet kunnen overtuigen.

3. Continuïteit onzeker: Ebusco blijft afhankelijk van nieuw geld en nieuwe orders
Een ander in het oog springend punt uit de controleverklaring is de opmerking van de accountant over de continuïteit (going concern) van Ebusco. Hij signaleert een “materiële onzekerheid” over Ebusco’s vermogen om te kunnen voortbestaan in de komende 12 maanden. Dit vereist een duidelijke toelichting in de jaarrekening door het bestuur én een aparte ‘materiële onzekerheid inzake continuïteit’-paragraaf in de controleverklaring van de accountant.

Het zal voor de volgers van het Deurnese bedrijf niet echt meer als een verrassing komen, maar de boodschap komt toch hard aan. Het bedrijf is voor zijn continuïteit volledig afhankelijk van externe factoren. Zo heeft het nog altijd snel liquiditeitssteun nodig, moeten leveranciers niet direct hun geld opeisen en ook het binnenhalen van nieuwe orders is van levensbelang.

In de geactualiseerde verklaring over de continuïteit stelt het bedrijf dat het leunt op de financiële steun van een Chinese partner. Die heeft in augustus een werkkapitaalfaciliteit van negen miljoen euro beschikbaar gesteld. Daarvan heeft Ebusco vooralsnog bijna de helft (44 procent) getrokken.

Daarnaast kan het bedrijf nog steeds niet al zijn rekeningen op tijd betalen. In de update zegt Ebusco dat het met zijn crediteuren en leveranciers in gesprek blijft over openstaande claims en betalingsschema’s.

Eigenlijk is er ten opzichte van eerdere publieke mededelingen weinig veranderd. In zowel mei als augustus zei Ebusco al dat het afhankelijk blijft van een “significante kapitaalinjectie”. Zonder voldoende extra financiering zou het zijn activiteiten niet kunnen voortzetten. Dat probleem is dus nog altijd niet opgelost.

Onvoldoende orders
Ook geeft de bussenmaker toe dat het snel slinkende orderboek een probleem begint te worden. Door productieproblemen kwamen leveringen aan vervoersbedrijven regelmatig te laat, wat leidde tot boetes, annuleringen en reputatieschade. Veel klanten zijn hierdoor het vertrouwen in Ebusco kwijtgeraakt. Eind 2023 hadden klanten 733 bussen in bestelling; inmiddels staat de teller op 164, zo bleek vorige maand bij een tussentijds handelsbericht.

Het Deurnese concern stelt nu dat het huidige orderboek “onvoldoende” is voor de komende twaalf maanden. Het bestuur wijst erop dat het bedrijf voor zijn voortbestaan afhankelijk is van het binnenslepen van nieuwe orders om de productieniveaus en kasstromen op peil te houden. En dan is ook nog eens “onzeker of die orders zich wel zullen materialiseren”. Het bedrijf moet dus niet alleen snel afgebouwde bussen afleveren, maar ook met gezwinde spoed nieuwe bestellingen veiligstellen.

Of Ebusco dat vertrouwen kan terugwinnen, zal moeten blijken in het volgende boekjaar. Eén ding is zeker: zonder goedgekeurde cijfers blijft elk herstelplan op drijfzand gebouwd.